‘Alleen welvaart helpt Rusland aan vrienden’

‘Alleen welvaart helpt Rusland aan vrienden’
OPINIE – Merkhat Sharipzhan − 07/07/14, 07:00

© ap. President Vladimir Poetin van Rusland
Poetins antwoord op de EU, de Euraziatische Economische Unie, lijkt geen lang leven beschoren, tenzij die Unie groei oplevert. Dat schrijft Merkhat Sharipzhan, redacteur en commentator van Radio Free Europe/Radio Liberty.

© epa.

© ap.
Het Kremlin
De ontwikkeling van de EaEU verloopt niet helemaal volgens de plannen van Poetin. Drie voormalige Sovjet-republieken – Georgië, Moldavië en Oekraïne – hebben nu associatieverdragen gesloten met de Europese Unie, ondanks hardhandige pogingen van Rusland om dit proces te dwarsbomen. Dit is zeker een veelbelovende ontwikkeling voor deze landen, die allemaal moeite hebben gehad intern te stabiliseren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Maar het zou naïef zijn om te denken dat Rusland de strijd zo makkelijk zal opgeven.

Euraziatische Economische Unie
Afgezien van het ontmoedigen van vroegere Sovjet-republieken om diepere banden met de EU na te streven heeft Rusland ook een soort eigen EU in het leven geroepen: de Euraziatische Economische Unie. In mei hebben de leiders van Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan deze EaEU opgericht door de ondertekening van een verdrag dat volgend jaar van kracht zal worden, ervan uitgaande dat de parlementen van alle drie de landen het zullen ratificeren.

Hoewel sommige landen voet bij stuk hebben gehouden ondanks de Russische dreigementen om hen met separatistische, etnische of andere problemen op te zadelen als zij voor integratie met de EU kiezen, zijn andere landen voor de druk bezweken. In september heeft Armenië, dat ruim twintig jaar verwikkeld is geweest in een conflict met buurland Azerbeidzjan over de afvallige regio Nagorny-Karabach, plotseling zijn gesprekken met de EU opgeschort en bekendgemaakt zich bij door Rusland geleide structuren aan te willen sluiten. Deze maand heeft Kirgizië de Amerikaanse basis bij Bishkek gesloten en zijn intentie kenbaar gemaakt zich eind dit jaar aan te sluiten bij de douane-unie die aan de EaEU is voorafgegaan.

Andere mechanismen van het Kremlin
Het Kremlin gebruikt ook andere mechanismen om extra druk uit te oefenen op vroegere Sovjetrepublieken. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft zojuist aangekondigd dat burgers van ex-Sovjetstaten die geen lid zijn van de douane-unie of de EaEU vanaf 1 januari niet langer Rusland zonder paspoort mogen binnenkomen.

President Poetin heeft in april ook een wet ondertekend die de procedure voor Russisch-sprekenden in voormalige Sovjetrepublieken vereenvoudigt om het Russische staatsburgerschap te verkrijgen. Deze wet, die een maand na de Russische annexatie van de Krim werd uitgevaardigd, was ongetwijfeld bedoeld om te voorzien in een juridische basis voor het versnellen van de aanvraagprocedure voor het Russisch staatsburgerschap voor inwoners van de Krim en de rest van oostelijk Oekraïne. Maar ook miljoenen andere Russisch-sprekende inwoners van lidstaten van de EaEU zouden er Russische staatsburgers door kunnen worden, en de maatregel kan worden gebruikt om druk uit te oefenen op landen als Estland en Letland, die grote Russisch-sprekende minderheden kennen.

Maar de ontwikkeling van de EaEU verloopt niet helemaal volgens de plannen van Poetin. Op een recente zitting van de Euraziatische Economische Commissie in Sotsji wezen Wit-Rusland en Kazachstan het voorstel van het Kremlin af om douanetarieven te introduceren voor goederen die uit Oekraïne worden geïmporteerd, als het land de associatie-overeenkomst met de EU ondertekent.

Twee doelstellingen
Zoals de zaken er nu voor staan lijkt de EaEu twee belangrijke doelstellingen te hebben: het tegengaan van de integratie van voormalige Sovjetrepublieken in het Westen en het helpen veiligstellen van de macht van Poetin. Economische vooruitgang lijkt niet op de agenda voor te komen.

Tenzij de organisatie er op een of andere manier in slaagt tastbare economische voordelen te bieden lijkt de EaEU voorbestemd het zoveelste mislukte institutionele initiatief te worden, net als het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), de Russisch-Witrussische Eenheidsstaat of de Centraal-Aziatische Unie. Het interne verval van Rusland zelf zou er zelfs door kunnen worden versneld.

Merkhat Sharipzhan is redacteur en commentator van Radio Free Europe/Radio Liberty.