De gespannen situatie rond een betwist rif in de Zuid-Chinese Zee is uitgelopen op de ernstigste confrontatie tot dusver. De Chinese kustwacht ‘inspecteerde’ daar maandag voor het eerst een Filipijns marineschip. Daarbij zijn volgens Manilla acht Filipijnen gewond geraakt.
Marije Vlaskamp 20 juni 2024, 22:10
Op door het Filipijnse ministerie van Defensie vrijgegeven beelden is te zien dat de Chinezen met messen, speren en machetes inhakken op Filipijnse vaartuigen. Manilla spreekt van een daad van ‘barbaarse piraterij’.
De Volkskrant Buitenland
Ontvang twee keer per week nieuws en de belangrijkste verhalen van onze correspondenten en buitenlandredacteuren.Inschrijven
De Filipijnse marine was bezig met de bevoorrading van manschappen op de Sierra Madre, een oude oorlogsbodem die de Filipijnen in 1999 hebben laten stranden op de Second Thomas Shoal, een zandbank. Daarmee verhinderen ze dat China met dat rif hetzelfde doet als met andere ondieptes in de Zuid-Chinese Zee, namelijk zandbank bezetten en opspuiten tot een eilandje voor een Chinese militaire basis.
Vis, olie en gas
Volgens het Amerikaanse Center for Strategic and International Studies had Beijing in 2022 al zo’n 1.300 hectare aan kunstmatige eilanden aangelegd. China ligt in de clinch met vrijwel alle buurlanden wegens Chinese claims op het grootste gedeelte van de rijke visgronden in de Zuid-Chinese Zee, waar ook olie en gas te vinden zijn. Beijing trekt zich niets aan van een uitspraak uit 2016 van het Internationale Arbitragehof in Den Haag dat China geen recht op de Zuid-Chinese Zee heeft.
Over de auteurMarije Vlaskamp is buitenlandredacteur van de Volkskrant en schrijft over de positie van China in de wereld. Ook volgt ze de ontwikkelingen elders in Azië. Ze was 18 jaar correspondent in Beijing.
De Sierra Madre ligt in de Filipijnse exclusieve economische zone op 200 kilometer van het eiland Palawan. Met waterkanonnen hinderen Chinese kustwachtschepen geregeld de bevoorrading, maar dit jaar werden de confrontaties feller. Zeker nadat Beijing de Filipijnen had verweten een geheim ‘herenakkoord’ met de vorige Filipijnse president te schenden. Daarbij zou beloofd zijn dat China de status quo in het betwiste zeegebied respecteert als de Filipijnen de Sierra Madre niet meer repareren. Of die afspraak echt bestaat is onduidelijk, maar als de roestende Sierra Madre niet wordt onderhouden en zinkt, is de weg vrij voor China om het rif te bezetten.
Duim afgesneden
De jongste schermutseling is een zeer zorgwekkende escalatie van een toch al uiterst gespannen situatie. Niet alleen hebben de Chinezen voor het eerst steekwapens gebruikt, het was ook de eerste keer dat het wat verwondingen betreft niet bij bulten en schrammen bleef. De duim van een Filipijnse opvarende zou zijn afgesneden. Nadat Beijing eerder al zijn kustwacht had bewapend, kondigde China zaterdag inspecties van schepen in de Zuid-Chinese Zee aan. Daar mag de Chinese kustwacht ‘buitenlanders’ zestig dagen lang gevangen houden.
Volgens het Filipijnse ministerie van Defensie ramden twee Chinese kustwachtschepen, vergezeld door een twintigtal boten van Chinese vissersmilities, maandag herhaaldelijk Filipijnse vaartuigen. Op de door Manila vrijgegeven beelden is te zien hoe Chinezen proberen Filipijnse boten lek steken.
Volgens de Filipijnse generaal Romeo Brawner werd Filipijns marinepersoneel verblind door Chinese lasers en traangas, en werden keiharde piepgeluiden en sirenes over luidsprekers afgespeeld om de Filipijnse opvarenden te desoriënteren. Ook zou een Chinese legerhelikopter boven de plek van het incident hebben gecirkeld.
Daarna ging de Chinese kustwacht voor het eerst daadwerkelijk aan boord voor een ‘inspectie’. Er zijn onder meer vuurwapens in beslag genomen, die de Filipijnse marine in afgesloten dozen bewaarde ‘om oorlog te voorkomen’, aldus Filipijnse marinebronnen, die zeggen dat de marine ‘met blote handen’ tegenover messentrekkende Chinezen stond.
Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat de kustwacht ‘professioneel en beheerst’ optrad. Beijing wijst op metalen platen waarmee Filipijnse vaartuigen zijn versterkt om minder kwetsbaar te zijn voor Chinese waterkanonnen. Zo geven beide kanten elkaar de schuld van de militarisering van het conflict in de Zuid-Chinese Zee, dat voorheen werd uitgevochten door ongewapende kustwachtschepen.
Oorlogshandeling
Het incident zet de situatie dusdanig op scherp dat de Filipijnse en Amerikaanse regering zelfs bespreken of dit als een Chinese oorlogshandeling moet worden bestempeld. In dat geval moeten de Amerikanen de Filipijnen militair bijstaan. Vorige maand zei de Filipijnse president Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos junior het Pentagon te zullen inschakelen als er doden vallen aan Filipijnse zijde. Nu lijkt het erop dat Beijing test hoever de Chinese kustwacht kan gaan zonder dat Marcos de Amerikanen erbij haalt.
Dat de Chinese kustwacht bewapend aan boord gaat bij andermans marineschepen is ook omstreden omdat marineschepen volgens internationaal recht immuniteit hebben, zeker in de eigen exclusieve economische zone. Het probleem is dat China zijn eigen zeegrenzen hanteert en alle andere schepen in het gebied als ‘illegale grensoverschrijders’ behandelt.
@annoz weblog 