Een oranje keppeltje op, of naar de ‘fossielvrijmarkt’
Voor deze Koningsdag zijn al twee wegblokkades aangekondigd en is een oproep gedaan om een oranje keppeltje te dragen. Is een oranje feestdag nu de vlag waaronder activisten van alle gezindten hun protest laten horen?
Haro Kraak 25 april 2024, 18:01
Langs veel straten zijn al dagenlang stukjes stoep met tape gemarkeerd: ‘Bezet’. Duidelijke taal op Koningsdag. Maar dit jaar worden er niet alleen stoeptegels, parken en pleintjes bezet, ook op het asfalt van de snelweg wordt geaasd. Terwijl er overal in het land op kleedjes en in kraampjes koopwaar staat uitgestald, bezet een groep klimaatactivisten een deel van de A10.
De rebellen van Extinction Rebellion (XR) blokkeren om twaalf uur ’s middags, uitgedost in oranje, de ringweg van Amsterdam om daar een ‘gezellige fossielvrijmarkt’ te houden. De eis is gericht aan ING: stop alle financiering van de fossiele industrie. Alleen als de koning zich vooraf uitspreekt tegen de fossiele industrie, wat XR hem per brief gevraagd heeft, zal de demonstratie niet doorgaan.
Dit is niet het enige politieke statement op Koningsdag, een feestdag die toch niet bekendstaat om protest. In Amsterdam vindt er nóg een wegblokkade plaats, een actie van The Road To Free Palestine. De precieze locatie wordt nog bekendgemaakt in het Telegram-kanaal van de Pro-Palestijnse actiegroep. De politie is niet blij met de extra mankracht die de demonstraties vergen op deze toch al hectische dag.
Gepolitiseerde feestdagen
En dan is er ook nog de oproep aan burgemeesters (en een ieder die wil meedoen) om een oranje keppeltje te dragen om zo steun te betuigen aan joodse Nederlanders die de laatste maanden te maken hebben met toenemend antisemitisme. De initiatiefnemers noemen het nadrukkelijk ‘geen politiek standpunt’, maar het lijkt erop dat veel burgemeesters het wel zo opvatten en geen gehoor zullen geven aan de oproep.
Gepolitiseerde tijden leiden kennelijk tot gepolitiseerde feestdagen. Wordt Koningsdag, een dag die van oudsher bedoeld is om nationale eenheid uit te drukken, gekaapt door activisme?
Nee, zeggen de initiatiefnemers van de oranje keppeltjes, het is juist een actie met een boodschap van verbondenheid: ‘Wij zijn allemaal Oranje, wij zijn tegen antisemitisme.’ De organisatie heeft zo’n duizend oranje keppeltjes laten maken en een deel naar burgemeesters gestuurd. De rest wordt verspreid onder geïnteresseerden.
Het initiatief komt van een groep bekendere Nederlanders, ‘merendeel niet-Joods’, zoals acteur Huub Stapel, reclamemaker Simon Neefjes, auteur Femmetje de Wind en cabaretier Hans Teeuwen. De laatste schreef een lied voor de actie, gezongen in een Jordanees accent: ‘Blijf je met je poten van de Joden af / kom je aan hun, dan kom je aan mij / en ook al hoor ik er zelf niet bij, (…)’.
Sympathiek signaal
De oproep is volgens de initiatiefnemers niet meer dan een sympathiek signaal naar de Joodse gemeenschap in Nederland, een koppeling met Israël of de oorlog in Gaza is expliciet niet de bedoeling. Charles Huijskens, die de pr doet voor het initiatief, spreekt van een ‘enorm succes’, wijzend op alle publiciteit en discussie. ‘Dat komt omdat we iets hebben bedacht waarop anderen – niet alleen burgemeesters – moeten reageren: waarom doet u niet mee?’
Het antwoord van de burgemeesters luidt vooralsnog vooral: ik blijf liever neutraal. De burgemeesters van Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Emmen, waar de koninklijke familie zaterdag te gast is, hebben gezegd niet mee te doen. Dat strookt met een verklaring van het Genootschap van Burgemeesters, dat betwijfelt ‘of het dragen van een oranje keppeltje door (mannelijke) burgemeesters op een nationale feestdag gepast is’.
Die burgemeesters hebben intussen hun handen vol aan de veiligheid op Koningsdag. De A10 op die dag blokkeren noemt burgemeester Halsema ‘onverantwoord’. Zij vraagt XR af te zien van de blokkade. ‘De noodzakelijke inzet van de politie op de A10 zal ten koste gaan van de capaciteit op andere plekken in de stad. Een blokkade zal bovendien grote gevolgen hebben voor de bereikbaarheid van de stad, terwijl de druk op het openbaar vervoer al enorm is.’
Frustraties
In de Amsterdamse gemeenteraad is de verontwaardiging over de blokkade alvast groot. De VVD-fractie wil de actie verhinderen, eventueel met gebiedsverboden. De frustraties lijken te worden gevoed door de onlangs aangekondigde aangescherpte maatregelen rond de Dodenherdenking op de Dam – óók al een ceremoniële dag die verstoord dreigt te worden door activisme.
Ook in Emmen leven zorgen over verstoring van het bezoek van de koninklijke familie. ‘Het conflict tussen Israël en de Palestijnen helpt momenteel niet bij dit soort grote evenementen’, zegt burgemeester Eric van Oosterhout tegen onlinemagazine Binnenlands Bestuur. ‘Koningsdag is een magneet voor veel groeperingen om hun boodschap duidelijk te maken, dus ook de anti-Israëlactivisten.’
Waren eerdere Koningsdagen dan altijd vrij van politieke statements? Niet per se. De afgelopen twee jaar waren er op Koningsdag ook steunbetuigingen en acties voor Oekraïne te zien, met inzamelingen en wapperende blauwgele vlaggen op veel plekken. Toen werd daar geen aanstoot aan genomen, omdat die kwestie nauwelijks tot polarisatie leidt. Bij een klimaatdemonstratie of oranje keppeltje lijkt dat anders te liggen.
‘Waarom zouden mensen aanstoot nemen aan een oranje keppeltje?’, zegt Ronny Naftaniel, oud-directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israel (CIDI). ‘Burgemeesters zeggen neutraal te willen blijven. Maar dit heeft niks met neutraliteit te maken. Het is een klein gebaar, al zet je zo’n ding maar een paar minuten op. Je zegt daarmee: wij accepteren niet dat mensen alleen vanwege het feit dat zij Joods zijn worden bedreigd of gediscrimineerd.’
Zelf zal hij ook een oranje keppeltje dragen. ‘Als ik er eentje te pakken krijg tenminste.’
@annoz weblog 